15.8 C
Puno

Quechua: ¿Sabes qué tareas cumplen el presidente y los congresistas?

Fecha:

¿SABES QUÉ TAREAS CUMPLEN EL PRESIDENTE Y LOS CONGRESISTAS?
¿YACHANKICHU IMATAS MAMA SUYU QULLANA CONGRESISTAKUNA IMA RURASQANKUTA?
Peruano, peruana, a ti te hablo…
PERU SUYU RUNA, QAMTAM RIMAYKAMUYKI…

¿Tienes bien claro qué es lo que puede hacer el presidente de la República?
¿ALLINTACHU YACHANKI MAMA SUYU QULLANAP RURAYNINKUNAMANTA?
La Constitución Política del Perú establece los requisitos, los derechos y las obligaciones del presidente de la República. Él es el jefe de Estado y de Gobierno del Perú.
MAMA SUYUP KAMACHIKUQ QILLQANQA NINMI, MAMA SUYUP RURAYNINKUNA KAQNINKUNA IMA. PERU MAMA SUYUP QULLANANMI.
El presidente personifica a la nación peruana y es el jefe del poder ejecutivo y jefe supremo de las Fuerzas Armadas y Policiales del Perú.
QULLANAQA PERU SUYUTAM RUNANCHAN. PAYMI RURAY ATIYNIYUQ HINTAQ LLAPAN WAMINK’AKUNAP APULLIN.
El presidente ejerce el cargo por un período de 5 años, sin posibilidad de reelección inmediata, pero luego de un período constitucional, puede volver a postular y el cambio de mando se realiza, el día 28 de julio, en el Congreso de la República.
QULLANA KAYQA 5 WATATAM KANAN, YAQAPAS MANA UTAQHAYLLA KUTIYNIYUQ, ICHAQA CHAY MIT’API LLAMK’ASQANMANTAQA, WAKMANTAM KUTIYKUYTA YANAKUNMAN, 28 ANTA SITWAPIM TIKRAKUYQA APARIKUN, PERU SUYUP SUNTUR WASINPI CHAY TIKRAKUYQA RURAKUN.
Le corresponde, dirigir la política general del gobierno y la administración del Estado, dentro del marco de las leyes vigentes.
PAYPA MAKINPIM PERU MAMA SUYUQA PURIRIN, ICHAQA KAMARISQA ATAWCHASQA QILLQA UKHUPIM KANAN.

- Publicidad -

¿Y tiene otras obligaciones?
¿CHAYMANTARI WAK RURAYNINKUNA KANCHU?
El Presidente de la República también tiene que cumplir y hacer cumplir la Constitución y los tratados, leyes y demás disposiciones legales.
MAMA SUYUP QULLANQA LLIW KAMACHIKUQ QILLQATAM HUNT’ARICHINAN, HUKKUNATAWANPAS IMAM.
– Velar por el orden interno y la seguridad exterior de la República.
– MAMA SUYUP UKHUNTAM, HAWA KAQNINTAWANMI QHAWARINAN.
– Convocar a elecciones para Presidente de la República y para representantes a Congreso, así como para alcaldes y regidores y otros funcionarios que señala la ley.
– WAQYARINANMI AKLLANAKUYMAN MAMA SUYU QULLANANPAQ CHAYMANTAPAS CONGRESISTAKUNAPAQPAS HINALLATAQ SUYUCHA KAMACHIKUQKUNAPAQPAS, HUK LLAQTA KAMACHIKUQKUNAPAQPAS IMAYNACHUS LEY NISQAMANHINA.
– Convocar al Congreso a legislatura extraordinaria y dirigir mensajes al Congreso en cualquier época y obligatoriamente, en forma personal y por escrito, al instalarse la primera legislatura ordinaria anual.
– WAQYARINANMI CONGRESOPAQ HINALLATAQ MAYQIN PACHAPIPAS RIMAYKULLANAN CONGRESOTAQA, QILLQASPA SAPANMANTA, ÑAWPA WATUKUYPA WATAPI LLAMK’ARINAPAQ.

¿Un presidente crea leyes?
¿HUK MAMA SUYU QULLANA LEY NISQA KAMARIYTA ATIMANCHU?
– No, lo hace el Congreso de la República. El presidente tiene la potestad de reglamentar las leyes sin transgredirlas ni desnaturalizarlas; dictar decretos y resoluciones.
– MANAM, ASWANPAS MAMA SUYUP CONGRESONMI ATINMAN. MAMA SUYUP QULLANAN LEY NISQAKUNATA ÑIQI ÑIQIRICHINMANMI MANA T’IKRARQUSLLAPA. CHAYMANTAPAS KAMACHIKUYKUNA QILLQAKUNATA CHURAMUYTA ATINMI.
– También debe cumplir y hacer cumplir las sentencias y resoluciones de los órganos de administración de justicia y del Jurado Nacional de Elecciones.
– CHAYMANTAPAS QILLQA KAMARISQAKUNATA HUNT’ARICHIYTA ATINMI HINAMANTA PAQTACHAKUYKUNAMANTA QILLQAKUNATAPAS KAY HATUN AKLLACHIQ WASIMANTAPAS HUNT’ARICHINANPUNI.
– Tiene que dirigir la política exterior y las relaciones internacionales; y celebrar y ratificar tratados.
– HAWA POLITICA NISQATAQA UMALLINANMI HINATAQ MAMA SUYUPURAMANTA CHAYMANTAPAS UYNIYKUNATAQA YUPAYCHANAN IMA.
– Debe presidir el Sistema de Defensa Nacional; y organizar, distribuir y disponer el empleo de las Fuerzas Armadas y de la Policía Nacional.
– KAY SISTEMA DE DEFENSA NACIONAL NIQATAPAS UMALLINANMI, WAKIRICHINAN, PHASMIRINAN WALLA WISAP CHAYMANTA POLICIA NACIONAL NISQA LLAMK’ANANKUTA QHAWARINAN.

- Publicidad -

¿El presidente decide sobre la economía del país?
¿MAMA SUYUP QULLANAN LLIW QULLQINMANTA QHAWARIYTA ATINMANCHU?
– Sí, El presidente de la República tiene que administrar la hacienda pública.
– ARI, MAMA SUYU QULLANAQA QULLQI PURICHIYQA MAKINPIM KACHKAN.
– También puede dictar medidas extraordinarias, mediante decretos de urgencia con fuerza de ley, en materia económica y financiera, cuando así lo requiere el interés nacional y con cargo de dar cuenta al Congreso.
– CHAYMANTAPAS RURAYPA ALLINNINMANTAQA KAMARICHIKAMUNMANMI, UTQHAYPA CHAWPINMANTAQ KAY LEY NISQA UKHUPIM KANAN, CHAYMI QULLQI MAÑAKUYMANTA KANMAN, MAYPACHACHUS MAMA SUYUP MUNASQANPI HINMANTATAQ CONGRESOMANMI WILLARINAN.
– Y además puede conceder indultos y conmutar penas. Ejercer el derecho de gracia en beneficio de los procesados en los casos en que la etapa de instrucción haya excedido el doble de su plazo más su ampliatoria.
– CHAYMANTAPAS HATUN HUCHALLIKUQKUNATAPAS PAMPACHAYTA, HATUN LLAKI T’IKRAPAYAYTA IMA ATINMANMI. KAQNIYUQPAQ HUCHACHARISQAQKUNAMANTAPAS QHAWARIYTA ATINMANMI.
Humm…ahora lo tengo más claro.
UMM…. KUNANQA ALLINTAM YACHARINI

¿Y dime entonces, qué hace un congresista?
¿NIWAY CHAYNAQA, IMATATAQ HUK CONGRESISITA RURAN?
Según la Constitución, las funciones o atribuciones del Congreso y por tanto de los congresistas son:
KAMACHIKUQ HATUN QILLQAMANTAQA: CONGRESISTAP RURAYNINKUQA KAYKUNAM KACHKAN:
– Emitir leyes y resoluciones legislativas, así como interpretar, modificar o derogar las existentes.
– LEY NISQA WATURISQAPAQ QILLQAKUNATAM RIQCHIMUNAN, CHAYMANTAPAS LEYPA NISQANTA IMA RIQSICHIMUNAN, TIKRASQANNINMATA UTAQ TATICHINAPAQ IMAM.
– Velar por el respeto de la Constitución y de las leyes, y disponer lo conveniente para hacer efectiva la responsabilidad de los infractores
– MAMA QILLQATA LEY NISQAKUNATA IMAM YUPAYCHASPA QHAWARINAN, HINATAQ MANA ALLIN RURASQAKUNATA HUCHAKUYPI KAQKUNATA QHAWARICHINAN.
– Aprobar los tratados, de conformidad con la Constitución y aprobar la demarcación territorial que proponga el Poder Ejecutivo.
UYNIYKUNATAM MAST’ARINAN, IMAYNA MAMA QILLQAP CHANINCHASQANMANHINA CHAYMANTAPAS RURAYPA ATIYNIYUQ YUYAYCHASQANHINA SUYU QURPANMANTA QHAWARINAN.
– Aprobar el Presupuesto y la Cuenta General de la República y autorizar empréstitos, todo esto a propuesta del Poder Ejecutivo.
– QHAWARISPA QULLQITA KAY MAMA SUYUPAQ HINATAQ MAST’ARINAN RURAYNIYUQ ATIYMANTA KAMACHIKUN.
– Prestar consentimiento para el ingreso de tropas extranjeras en el territorio de la República, siempre que no afecte, en forma alguna, la soberanía nacional.
– HAWA SUYUP RUNAKUNATA MAMA SUYUMAN YAYKUMUSQAMANTA QHAWARIN, ICHAQA MANA IMA K’IRISLLAPA MAMA SUYUP KAQNINKUNATA.
– Y puede autorizar al Presidente de la República para salir del país, o negarle la autorización.
– CHAYMANTAPAS MAMA SUYU QULLANATA HAWA LLUQSINANPAQ UTAQ MANAPAS CHAYTA QHAWARIN.

¿Y qué es lo que no puede hacer un congresista?
¿IMATATAQ HUK CONGRESISTA MANA RURAYTA ATINMANCHU?
Es muy importante saberlo para no caer en error. Los electores debemos saber bien, qué es lo que el Congreso no puede hacer o las limitaciones del congresista al cargo al que aspira acceder.
ANCHA ALLINMI YACHAYQA MANA PANTAYMAN YAYKUNAPAQ. AKLLAQKUNAQA ALLINTAM YACHANANCHIS, IMATAS CONGRESO MANA RURAYTA ATINMANCHU UTAQ RURAYTA ATINMAN.
Por ejemplo, el Congreso no tiene iniciativa de gasto en el presupuesto público. Entonces no puede prometer dinero para obras, ni pedir a otras autoridades que mofiquen su presupuesto.
QHAWARICHISUN, CONGRESO MANAM QULLQI PRESUPUESTOMANTAQA QHAWARINCHU. CHAYRAKUM MANA OBRAKUNA RURAYMANTAQA RIMANKUMANCHU, NITAQMI KAMACHIKUQKUNATA QULLQI TIKRAPAYAYMANTAQA MAÑAYTA ATINMANCHU.

¿Qué quiere decir esto?
¿IMA NIYTAM KAY MUNAN?
Que ningún puente, carretera o universidad puede salir de un proyecto de ley generado en el Legislativo.
MANAM IMA CHAKAPAS ÑANPAS, HATUN YACHAY WASIPAS CHAY PROYECTO DE LEY NISQAMANTA LLUQSINANCHU.
Si oyes decir a un candidato a congresista que “abrirá una universidad pública tecnológica, creará una escuela de serenazgo, hará construir otra carretera, creará nuevos hospitales de salud mental o un ministerio de los emprendedores, tienes que tener muy claro que está mintiendo.
SICHUS HUK CANDIDATOTA – OBRATA RURASAQ NIQTA UYARINKI CHAYQA ANCHATAM LLULLAKUCHKANMI. MANAM HAMPINA WASIKUNATA, ÑANKUNATA, HATUN YACHAY WASITA RURAYTA ATINMACHU… HUKKUNATAPAS.
Un legislador no puede generar nuevos egresos a las cuentas fiscales. Lo que pueden hacer es crear leyes que declaren de interés nacional determinado proyecto, con lo que el Ejecutivo le asignará fondos en un siguiente periodo, dependiendo de la disponibilidad.
HUK CONGRSISITAQA MANAM MUSUQ TAQI FISCAL NISQATAQA KAMARIYTA ATINMANCHU. ICHAQA LEYKUNATAQA LLAPAN RUNAPAQQA KAMAYTA ATINKUMANMI. CHAYPAQ RURAY ATIYNIYUQQA QULLQITA LLAMK’AYNINMANHINAM HAYWARINQA
En cambio, lo que sí debe hacer es conocer si existen decisiones de derroche del mandatario y su equipo ministerial ya que el control presupuestario es una de sus principales responsabilidades.
ICHAQA, QULLANA QULLQI MAP’ACHASQAMANTAQA WILLARINANMI, CHAYMI YUYAYNINPI KANAN.
Cada año, el Congreso debe revisar y aprobar la ley de presupuesto presentada por el Poder Ejecutivo. Con esto, los legisladores validan los ingresos proyectados y lo que el gobierno planea gastar en el siguiente año calendario. Eso sí pueden y deben hacer.
SAPA WATAM, CONGRESO PRESUPUESTO NISQATA LEYHINA QHAWARINAN RURAY ATIYNIYUQPA RIQSICHISQANMANTA. KAYWANMI CONGRESISTAKUNAQA QULLQIMANTA QHAWARINKU. CHAYMANHINATAQ HAMUQ WATA QULLQI CHURARINAPAQ. KAYTAQA RURAYTA ATINKU HINATAQ RURANANKUPUNI.

Entonces ¿sí es importante su labor?
CHIKARI ¿ARI LLAMK’AYNIN ANCHA ALLINCHU?
Como sabes, el Congreso de la República del Perú o Congreso Nacional del Perú, es el órgano que ejerce el poder legislativo en la República del Perú, por tanto, ocupa una posición principal dentro del Estado Peruano.
IMAYNACHUS YACHASQAYMAN, MAMA SUYUP CONGRRESONHINAQA KAYMI WATUYNIYUQ CHAYRAYKUM PERU MAMA SUYUP ALLINNINPI TARIKUN.

Desde 1995, el Congreso es unicameral y por eso tiene una sola cámara legislativa con 130 congresistas, elegidos por cada departamento o región, conforme a la población electoral, para un período de cinco años. Su periodo coincide con el período presidencial y por eso estas dos elecciones se realizan conjuntamente.
1995 WATAMANTAM, CONGRESOQA HUK PACHA WATUQNILLAYUQMI 130 CONGRESISTAKUNA, SAPANKA SUYUMANTAM AKLLASQAN KANKU, KAYQA AKLLAQ RUNANMANTAHINA 5 WATAPAQMI. WATA KAYNINQA QULLANAP WATA KAMACHIKUSQAWANMI KUSKACHAKAPUN CHAYRAKUM AKLLAYQA KUSKA APARIKAPUN.
Entonces ya sabes, no te dejes engañar. Infórmate y vota responsablemente.
CHAYQA YACHANKIÑAM, AMAM YUKACHIKUYCHU. ASWANMANTA YACHARIY CHAYNAM ALLIN YUYAYWAN AKLLARINKI.

Red de Medios Digitales del Perú

- Publicidad -

Popular

- Publicidad -

Artículos Relacionados
RELACIONADOS

Audiencias públicas para rendir cuentas en gobiernos locales y regionales

Cabe destacar que en caso de incumplimiento por parte de los alcaldes y gobernadores regionales, se podrían enfrentar denuncias por el delito de omisión e incumplimiento de deberes funcionales | Difusión

Tacna: Casi termina en tragedia concierto gratuito deja varios heridos

Estas personas supuestamente rociaron gas pimienta en los rostros de quienes luchaban por ingresar al recinto deportivo | Difusión

Pasó en el Perú | Otra niña muere por el dengue en Piura y un alcalde arequipeño se da a la fuga

Además, en Cusco piden sancionar a sujeto antivacunas que agredió a enfermeras. En Junín, alcalde encara a congresista 'mochasueldos'. Y en Trujillo hallan lobos marinos varados por oleajes anómalos.

PRONOEI: Medio siglo de educación temprana en Perú transformando vidas 

PRONOEI: Medio siglo de educación temprana en Perú transformando vidas | Difusión